مبانی فکری شهرسازی معاصر نیازمند بازنگری است / نمود عناصر طبیعی در شهرهای اسلامی
تاریخ انتشار: ۲۴ خرداد ۱۴۰۲ | کد خبر: ۳۷۹۷۸۷۴۸
« چنانچه مدیران و برنامه‌ریزان تلاش دارند شهرهای امروزی را به جایگاه فاخر شهر اسلامی دیروز برسانند، لازم است مبانی فکری شهرسازی را در حوزه‌های کالبدی، اجتماعی، فرهنگی، ساختاری و اقتصادی بازتعریف کنند؛ رویکردها و دیدگاه‌ها باید اصلاح شود تا بتوان شاخص‌های شهر اسلامی را محقق کرد.»
به گزارش خبرنگار ایمنا، شهر اسلامی به عنوان یک تجربه موفق شهرسازی و معماری ایرانی اسلامی همواره مورد توجه طراحان، برنامه‌ریزان، شهرسازان و مدیران شهری بوده است.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
شهر ایرانی اسلامی روزگاری محل شکوه و عظمت فرهنگ ایران و اسلام بود، اما شهرهای امروزی به دلیل فاصله گرفتن از شاخص‌های شهر ایرانی اسلامی و جایگزین شدن مبانی فکری وارداتی بدون توجه به ویژگی‌های بومی محلی شهرهای کشور درگیر معضلات لاینحل شده‌اند. مبانی فکری و ساختاری شهرسازی امروز نیازمند تغییر است تا هم آسایش ساکنان امروز شهرها فراهم شود و هم هویت شهری که طی دهه‌ها و سده‌ها شکل گرفته است منسجم بماند.
هویت هر شهر بخش مهمی از ساختار آن است و چنانچه معماری و شهرسازی بدون توجه به این اصل پایه‌گذاری و پیاده‌سازی شود، نه تنها موفق نخواهد بود بلکه زیبایی و هماهنگی عناصر شهری را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. بازگشت به مبانی شهر ایرانی اسلامی که بسیاری از شاخص‌های آن حداقل در بعد کالبدی مورد توجه شهرهای توسعه یافته جهان است، ضرورت دارد تا شهرهای امروزی به پویایی و رونق برسد و محلی برای ارتقای روحی و جسمی انسان امروزی باشد. در گفت‌وگو با امیرحسین شبانی، دکترای شهرسازی مفهوم شهر اسلامی را بررسی کردیم. مشروح گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
چرا شهر اسلامی به یک نمونه یا الگوی خاص مورد توجه است؟
میراث پربار تاریخی و فرهنگی ایران مجموعه‌ای از دستاوردهای علمی، ادبی و هنری کشور در شهر اسلامی است، به عبارتی می‌توان گفت شهرهای اسلامی همچون یک ویترین برای مجموعه دستاوردهای اجتماعی، فرهنگی، علمی و هویتی جوامع هستند و شهر اسلامی به طور طبیعی در مقاطع تاریخی مختلف که شکوه و عظمت آن هنوز قابل مشاهده است، چنین ویژگی را داشته است.
اگر دوران بعد از ورود اسلام به ایران را مورد توجه قرار دهیم به دو تا سه مقطع اوج اصلی شکوفایی فرهنگ و تمدن اسلامی با بن مایه‌های ایرانی بعد از اسلام خواهیم رسید، در قرن چهارم هجری قمری بسیاری از بزرگان در تاریخ اجتماعی، علمی، ادبی و فرهنگی می‌زیستند که در این دوره شکوفا شده‌اند، دوره‌ای که حکومت‌های محلی و در عین حال ایرانی و اسلامی با یک آزاداندیشی تلاش کردند یک مکان را برای حضور هنرمندان، اندیشمندان و متخصصان از فرهنگ‌های مختلف فراهم کنند.
جالب است که چند فرهنگی را در دوره‌های شکوفایی شهر اسلامی زیاد می‌بینیم که سبب حضور کمی و کیفی افکار، آرا و دیدگاه‌های مختلف فلسفی و علمی مختلف در کنار هم شد تا ساخت شهر، معماری و فضای شهر بتواند از یک چنین گنجینه فکری برخوردار شود.
شهرسازی اسلامی چه روند تکاملی را طی کرده است؟
سبک خراسانی در قرن چهارم مرجع شهرسازی، شهرنشینی و شهرگرایی ایرانی است و بر معماری و ساخت شهر اثرگذار است. با توجه به دستاوردهایی که از قبل به روز شد و پیشرفت کرد، معماری در این دوره به اوج می‌رسد و شهرسازی به همان میزان به خلق فضاهای اجتماعی و فرهنگی متناسب با زمانه خود می‌پردازد؛ اکنون ما از کتاب‌های تاریخی، اسناد و بناهای باقی مانده از این دوره می‌توانیم رد پای چنین بلوغ فکری را ببینیم.
اوج شکوفایی شهر اسلامی در دوره صفویه و داستان مکتب اصفهان در معماری و شهرسازی است. بدون شک می‌توان گفت استفاده حداکثری از ظرفیت‌های علمی، فرهنگی و اجتماعی در شهر اسلامی در عرصه معماری با حضور افراد بسیار شاخص فرهنگ ایرانی اسلامی توانست مکتب اصفهان را در معماری، شهرسازی، فلسفه و مابقی حوزه‌های معرفتی به یکی از مکاتب فاخر تبدیل تبدیل کند. این مکتب در بیشتر شهرهای مهم آن زمان در ایران که حکومت صفویه قصد توسعه آن را داشت، دنبال شد.
پس از دوره صفویه روند رو به نزولی را در میراث تاریخی شهر اسلامی داریم، در دوره قاجار کمی تلاش شد تا جان مایه مکتب اصفهان در سبک تهران حفظ شود، اما دیگر آن قدرت، صلابت و عظمت دوره قبل احیا نشد.
چرا تحقق شاخص‌های شهر اسلامی در دوره معاصر با چالش روبه‌رو است؟
چنانچه به صورت اجمالی به این سیر تحول تاریخی شهر اسلامی تا قبل از دوره معاصر نگاه کنیم بدون شک چند مفهوم این شهر را ویژه‌تر می‌کند، نخست اینکه شهر اسلامی بدون داشتن یک گنجینه فکری، نظری و فلسفی از رابطه انسان و جهان تقریباً بی معنا است، یکی از معضلات امروز شهرهای ایران این است که یک نظریه و یک ساختار فکری منسجم برای انسان ایرانی امروز در شهر ایرانی اسلامی وجود ندارد که از اصلی‌ترین دلایل محقق نشدن شاخص‌های شهر اسلامی در دوره معاصر است.
ساختار شهر در تلاش است تا حداکثر هم‌آوایی را با جهان طبیعت داشته باشد، شهر اسلامی هیچ وقت در مقابل یا در تقابل با طبیعت نبوده و تاریخ در اشکال مختلف این را نشان داده است، حتی آنجا که حاکمان شهر تلاش داشتند ساختار شهر اسلامی بروز و ظهور ویژه‌ای را به نمایش گذارد و کمی در نحوه معماری و شهرسازی فخرفروشی کند، هماهنگی با طبیعت در عالی‌ترین سطح وجود داشت.
نکته کلیدی دیگر این است که شهر اسلامی تلاش می‌کند در یک هم پیوندی با بستر اجتماعی و ساختار فرهنگی تکامل یابد، هرگز در شهر اسلامی شمال و جنوب و پایین و بالای شهر را که در بعضی دوران‌های اقتصادی دوره معاصر با شهرها عجین شده است را نمی‌بینیم. محلات فرادست‌نشین و فرودست‌نشین با این تفکیک و تقابلی که امروز در شهرها است، وجود نداشت در همان محله‌ای که شخصیت‌های معروف ساکن بودند افراد کم‌بضاعت نیز می‌توانستند حضور داشته باشند و از این پیوند اجتماعی مسالمت‌آمیز میان افراد بهره‌مند شوند.
چنانچه مدیران و برنامه‌ریزان تلاش دارند شهرهای امروزی را به جایگاه شهر اسلامی برسانند لازم است مبانی فکری شهرسازی را در حوزه‌های اجتماعی، فرهنگی، ساختاری و اقتصادی بازتعریف کنند. رویکردها و دیدگاه‌ها باید اصلاح شود تا بتوان شاخص‌های شهر اسلامی را به صورت عینی در قالب‌های کالبدی دید و در ابعاد اجتماعی، فرهنگی و اجتماعی به صورت ملموس احساس کرد.
کد خبر 666335منبع: ایمنا
کلیدواژه: چهارمحال و بختیاری شهر و کلانشهر تحقق شهر اسلامی کارشناسی شهر سازی شهر اسلامی شهر اسلامی چیست توسعه شهرهای اسلامی شهرهای اسلامی مطالعات شهری معماری و شهرسازی ایران مطالعات معماری ایران مدیریت شهری شهر شهرداری شهر شهروند کلانشهر مدیریت شهری کلانشهرهای جهان حقوق شهروندی نشاط اجتماعی فرهنگ شهروندی توسعه پایدار حکمرانی خوب اداره ارزان شهر شهرداری شهر خلاق شاخص های شهر اسلامی شهر ایرانی اسلامی شهرهای امروزی شهر اسلامی دوره معاصر مبانی فکری مورد توجه شاخص ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.imna.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایمنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۷۹۷۸۷۴۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
فضای مجازی باید قانون داشته باشد/لزوم قانونمندی پدیده‌های اجتماعی
به گزارش خبرنگار مهر، «بیژن نوباوه وطن» نامزد راه‌یافته به دور دوم انتخابات مجلس شورای اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، با اشاره به برنامه لیست انتخاباتی که در آن حضور دارد گفت: الان در قالب لیست ائتلاف مردمی نیروهای انقلاب اسلامی (امنا) هستیم؛ امنا یک جریان فکری نوگرا از بچه مسلمانان موجود کشور و یک جریان انقلابی صد درصد خالص است که اعتقاد به نوگرایی در امر تقنین در کشور دارد.
وی افزود: آن جریانی که هر ساله متأسفانه طی حداقل حدود ۴۰ سال در کشور شکل گرفته بود و افرادی دخالت می‌کردند که اصلاً کارشان این نبود و دخالت‌شان در انتخابات یک دخالت غیر معمول بود و افرادی را داخل مجلس می‌آوردند که شاید بسیاری از آنها شرایط لازم را نداشتند.
نوباوه گفت: این بار این اتفاق افتاد که دیگر آن روش سنتی خاص (اشاره به روش بستن لیست‌های انتخاباتی) شکسته شد و توانستند یک جریان انقلابی، نیروهای جوان -البته جوان به معنای سن نمی‌گویم، شاید به معنای تازه وارد به مجلس- به لطف خدا وارد مجلس شوند و در دور اول بسیار موفق بود که من نیز در این لیست‌ها بودم.
نماینده مجلس شورای اسلامی گفت: البته ناگفته نماند، به دلیل مشکلاتی که داخل مجلس بود و اعتراضی که به بسیاری از جریان‌های خودکامه و تفکر خودکامگی در مجلس وجود داشت، حاضر نشدم در بسیاری از این لیست‌ها باشم و حتی گفتم اگر نتوانم به مجلس راه یابم بهتر است تا اینکه بخواهم جایی بیایم که آن افراد را قبول ندارم. توسط دوستان به همین لیست امنا دعوت شدم. جریان جدیدی که اتفاق افتاده بود شکل گرفت و در وهله حدود ۱۴ نفر از نیروهای مشترک وارد مجلس شدند.
نوباوه در خصوص مهمترین برنامه‌های خود در صورت راهیابی به مجلس آتی گفت: باید عرض کنم که برنامه‌های بسیار متنوعی در کشور داریم؛ شاید نگاه مردم به مجلس به خصوص نگاه غیر کلان‌شان، حل مشکلات روزمره است. البته به نظرم بسیاری از این مشکلات روزمره، مشکلات اجرایی است و مربوط به مجلس نیست و این خودش یک معضل است که بسیاری از همکاران ما را به خصوص در شهرستان‌ها درگیر کرده است.
وی افزود: نمایندگان بیش از آنکه به مسائل کلان کشور نظر داشته باشند، به حل مشکلات رورمزه می‌پردازند، مثل آسفالت، لوله‌کشی آب، گاز و این از آن مسائلی است که ربطی به نماینده ندارد اما گریبان نماینده را گرفته است.
نامزد راه‌یافته به دور دوم انتخابات مجلس شورای اسلامی تصریح کرد: به دلیل ضعفی که نیروهای اجرایی دارند. مردم کارهایی را که استانداران، فرمانداران، بخشداران و دهیاران باید انجام دهند را از نمایندگان مطالبه می‌کنند.
وی افزود: کار من فرهنگی است و با تحولات روز مواجه هستیم. مثلاً، می‌بینیم امروز فضای مجازی حتی به منزله فضای حقیقی تبدیل شده است و همه منویات کشور را رقم و عامل رشد کشور است و بسیار می‌تواند در همه زمینه‌ها جهش ایجاد کند، اما فاقد هرگونه قانون است. ما به این فکر افتادیم که باید قانون داشته باشد.
نوباوه تصریح کرد: در بخش مشکلات اجتماعی که به تحرکات دشمنان ما برای ضربه زدن به نظام مربوط می‌شود، ما نیاز به تجدید قوانین مثل قانون عفاف و حجاب داشتیم. شما در قانون مجازات‌های اسلامی، قانون دارید، اما بسیاری از آنها قانون‌های تعزیراتی است و قوانینی که شاید در شأن برخورد و شرایط فعلی جامعه نیست. ما باید قانون را تعدیل و یا به شکلی عملیاتی کنیم که هم حجاب و عفاف آن شکل عملی و ارزشی خودش را داشته باشد. در کنارش نیز مانع هنجارشکنی که می‌خواهد از این ملعبه استفاده و به کشور ضربه زند و در واقع عفاف و ناموس ملی کشور را تحت تأثیر قرار بدهد، شود.
وی در ادامه گفت: این نه در مورد کشور ما بلکه در همه جای دنیا وجود دارد. قانون راهنمایی و رانندگی هم به این شکل است ما نمی‌توانیم بگوییم که بهترین ماشین داشته باشیم و هر طور که دوست داریم رانندگی کنیم یا چراغ قرمز را رعایت نکنیم؛ هر پدیده اجتماعی حتماً باید قانونمند باشد تا بتواند موفق باشد.
این نامزد انتخابات مجلس شورای اسلامی گفت: قانون فضای مجازی که همه کارش انجام شده، طرحی بود حدود ۳۰ پیگیری شد و خوب هم پیش می‌رفت، متأسفانه به دلیل دست‌هایی که در خود مجلس و بیرون از مجلس وجود داشت و با هم همکاری کردند، به خصوص بیگانگان و دشمنان ما، نگذاشتند قانونی که شکل گرفته بود و می‌توانست خیلی کمک کار مردم باشد، اجرای شود. الان همه فکر می‌کنند که فضای مجازی فقط فضای سیاسی یا فرهنگی است، اصلاً اینطور نیست، فضای اقتصادیش مهم‌تر از همه بخش‌هایش است.
وی افزود: پلیس فتا می‌گوید در ۶ ماه گذشته سال ۱۴۰۳، ۱۲۰ هزار پرونده تشکیل شده است. چقدر می‌تواند پلیس فتا به این‌ها برسد و مگر اصلاً چقدر نیرو دارد.
نوباوه همچنین در پاسخ به سوالی درباره ارزیابی از عملکرد کمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی گفت: من نمی‌خواهم اغراق کنم، همه کمیسیون‌های مجلس سر جای خودشان مهم هستند؛ یعنی اگر یکی از آنها انجام وظیفه نکند، حتماً یک جای کشور یک مشکلی پیش می‌آید اما فرهنگ به معنای همان چیزی که رهبر انقلاب فرمودند، به معنای هوا و اکسیژن است.
وی افزود: افرادی که در کمیسیون فرهنگی حضور دارند، متعهد و مؤمن هستند و کار را خوب پیش می‌برند اما با مشکلاتی، هم در داخل مجلس و هم در دولت مواجه هستیم؛ مثلاً وزیر فرهنگ آخرین وزیری است که بودجه به او تعلق می‌گیرد. آقای اسماعیلی وزیر فرهنگ بارها علنی گفته که کمکی که مجلس به ما کرد، خود دولت نکرد؛ در لایحه دولت، سهم فرهنگی اگر فرضا ۱ دیده شده، ما آن را ۵ برابر کردیم.
نوباوه همچنین در پاسخ به سوالی درباره کمیسیون انتخابی در صورت راهیابی به مجلس آینده گفت: صددرصد کمیسیون فرهنگی را انتخاب می‌کنم؛ در شأن خود نمی‌بینم که به کمیسیون دیگری بروم؛ کار من فرهنگ است.
نوباوه با اشاره به پویش انتخاباتی خبرگزاری مهر، گفت: عملکرد خبرگزاری مهر در ۴ دهه حضور من در رسانه، گویای این است که حتی زمان تشکیل شما را یادم هست. هدفی که برای تشکیل این نهاد بود، اطلاع‌رسانی صحیح است؛ یعنی جامع و بهینه. بنابراین بابت این پویش تبریک می‌گویم.
کد خبر 6093495
جاده کندوان یک طرفه شد